In 1923 werd te Antwerpen de “Bachvereeniging” opgericht. Deze kwam voort uit en was geworteld in de Protestantse kerkgemeenschap aan de Lange Winkelstraat. Ook haar thuis. Hieronder twee publicaties die ontstaan (1923) en groei (1927) documenteren. Een foto en een transcriptie eronder:
1925 De toerist (VTB)
Iets over de Bachvereeniging van Antwerpen
’t Was in den loop van het jaar 1923 dat enkele muziekliefhebbers de hoofden bij elkaar staken om te overwegen of er hier, in onze kunstlievende Sinjorenstad, geen kans zou bestaan tot het herinrichten van de vóór den oorlog zo schitterend geslaagde Concerten van Gewijde Muziek.
Gezien de grote geestes- en gevoelsverwildering, die door de schuld van den langdurigen oorlog ten allen kante woekerde, duurde het tamelijk lang vooraleer er een voorlopig comité werd gevormd, hetwelk tot taak kreeg uit te zien naar een lokaal met orgel, waar een concert voor gewijde muziek kon uitgevoerd worden. Zo kwam dit comité al spoedig in aanraking met den heer Watelet, organist der Nederduitsch Hervormde Kerk aan de Lange Winkelstraat, die samen met den heer Jan Ceulemans het programma voor het eerste concert — hoofdzakelijk gewijd aan het werk van J. S. Bach — in elkaar zette. Weldra volgde een tweede, een derde en een vierde concert, die allen een groot succes verwierven en aanleiding gaven tot het oprichten van een zangkoor.
Middelerwijl werd er een Reglement opgemaakt en groeide het aantal ereleden, begunstigers en gewone leden zo sterk aan, dat het voorlopig comité het wenselijk achtte over te gaan tot het vormen van een definitief bestuur. Geholpen door een paar invloedrijke vrienden zagen zij weldra, tot hun groot genoegen, hun wens vervuld. Onder het erevoorzitterschap van mejuffrouw M. E. Belpaire — die in muziek uitstekend thuis is en een prachtwerk schreef over Beethoven — fungeerde als voorzitter de heer D. De Vos van Kleef, mede-stichter en erelid van den Vlaamschen Toeristenbond, welke steeds veel voor kunst en literatuur voelde. Als ondervoorzitter trad Meester Arthur Cornette op, leraar aan het Koninklijk Vlaamsch Conservatorium en conservator ad interim van het Museum van Schone Kunsten, terwijl Willy Pijl, architect en lid van de M.V.B.A., als secretaris, mevrouw C. H. van Roosendaal als penningmeesteres, en meester Jozef Muls, kunsthistoricus en literator, als raadgevend bestuurslid optraden.
Op de eerste algemene vergadering die daarop volgde, werden de programma’s der vier, in den loop van dit seizoen te geven concerten vastgesteld. Het eerste concert heeft op 20 oktober plaatsgehad, en het tweede zal op 22 december a.s. worden gegeven.
Het eerste concert was een groot succes. De zeer bevoegde muziekcriticus Lode Ontrop, oud-dirigent der vóór-oorlogsche Gewijde Muziek-concerten, schreef onder meer in zijn blad: “In den muziektempel der 18e eeuw leidde het programma van den heer Watelet de leden dezer vereeniging in. De zuilen van dien tempel waren opgetrokken door de kunst van den weergalozen J. S. Bach. Zijn “Toccata en Fuga” tot inleiding, de Fuga in ‘t klein tot slot. En onder die zuilen verhieven zich de Italiaansche meesters — het stoutst in de “Preludio ed fuga” van Frescobaldi, een van Bachs voorlopers in de kunst van het orgelspel; speelsch in het gefingeerde stuk van den eens zo gevierden opera-componist Pollarola; ’t eerst van al in het gemoedelijk-aansprekend “Elevazione” van Zipoli, en het meest wereldsch misschien nog in twee fris aandoende composities van den even geleerden als gevoeligen Padre Martini, den eenigen die Bach ettelijke jaren overleefde en zich reeds warmpjes wentelt in de zonnige weelde der majeurharmonie…
De heer Watelet onderscheidt zich in beide opzichten: een duchtig werker is hij, die niet terugschrikt voor de moeilijkheden; een hartstochtelijk, bewonderenswaardig kunstenaar, die zich met hart en ziel overgeeft aan het ideale doel.” De medewerking aan dezen avond had hij zich weten te verzekeren van den cellist A. Felleman. Mooi gevat en stijlvol weergegeven was het afzonderlijk karakter der verschillende nummers uit de Eerste Suite voor cello zonder begeleiding van J. S. Bach. In hem bezitten we een kunstenaar van waarde — iemand die “hoger op wil”. Door het geven dezer concerten — waar naast de werken van Bach en zijn voorgangers ook de werken van den nieuwen tijd, die uit het werk van den grootmeester ontsproten of erdoor beïnvloed werden, worden opgevoerd — hoopt het bestuur de belangstelling van het kunstminnend publiek te verwerven en zich in haar pogen gesteund te zien. De voorwaarden tot lidmaatschap zijn:
- Erelid: frs. 100,– met recht op twee plaatsen op het podium.
- Begunstiger: frs. 25,– met recht op een voorbehouden plaats.
- Gewoon lid: frs. 15,– met recht op een algemene toegangskaart.
De prijzen der plaatsen zijn vastgesteld als volgt:
- Podium: frs. 8,–
- Voorbehouden plaats: frs. 6,–
- Algemene toegangskaart: frs. 4,–
Het enige wat het bestuur nog te kort komt zijn zangers voor het koor, en daarom doet het een beroep op alle leden van den V.T.B. die een goede stem bezitten zich te willen aanmelden bij den heer Jan Ceulemans, koordirigent, Consciencestraat 7, T/S.
Het beste nieuws voor den V.T.B. is dat al de leden die zich lid willen maken van deze Bachvereeniging — hetzij als erelid, begunstiger of gewoon lid — een korting van 10% wordt toegestaan.
Enkele dagen voor de uitvoering der concerten zal het programma nogmaals openbaar worden gemaakt.
Een lid V.T.B.-er.
1927 De Kerkbode (Protestantse Kerk)
De Kerkbode – Maandblad der Nederlandsche Hervormde Gemeente te Antwerpen, 18de jaargang, Nr. 1. Januari 1927 – INGEZONDEN MEDEDELING
BACHVEREENIGING
Het bestuur der Bachvereeniging wenscht, bij den aanvang van een nieuw vereenigingsjaar, de leden der Nederl. Herv. Gemeente — wellicht ten overvloede — eens bijzonder de concerten onder de aandacht te brengen, die geregeld in de kerk der Lange Winkelstraat gegeven worden.
De vereeniging werd opgericht in 1923. Het lag in de bedoeling der stichters — die leden der Ned. Herv. Kerk waren — om te trachten weer te geraken tot herstel van de vóór den oorlog zo welgeslaagde en alom bekende en gunstig aangeschreven Concerten van Gewijde Muziek. Hoewel het werk noodzakelijkerwijze bescheidener was, is de eerste stap — nu twaalf concerten achter den rug zijn — werk geweest van grooten ernst en innerlijke beteekenis; werk dat eerbied afdwingt en algemeenen steun ten allermeeste rechtvaardigt.
De Bachvereeniging laat jaarlijks ten minste vier concerten uitvoeren met vocale en instrumentale werken, voornamelijk uit de 16e, 17e en 18e eeuw, met orgel, solisten, solo-instrumenten en koor. Het is vooral door middel van het meest verheven instrument, het kerkorgel, dat zij de meerdere behartiging der muziek-cultureele belangen en de verdere ontwikkeling van den smaak voor goede muziek der bevolking van Antwerpen en omstreken zoekt te bevorderen. De concerten brengen veelal onbekende of te Antwerpen onuitgevoerde werken, hebben daarom een groote onderrichtende en cultuurhistorische beteekenis en zijn in de stad een unicum, voor ernstige muziekliefhebbers een buitenkans.
De waarde van den cultuurarbeid der Bachvereeniging en van de programma-samenstelling (welke uitsluitend eerste-klasse-werk toelaat), wordt met groote instemming bij herhaling op den voorgrond gesteld door alle organen der Antwerpsche pers zonder uitzondering.
Voor het volgend concert, dat 10 Januari 1927 plaatsvindt, is de medewerking verkregen van het bekende Trio Van Neste (violen en cello). Op de bekwaamheid van den organist Jozef Watelet behoeft nauwelijks meer gewezen te worden. Op het prachtige programma staan werken van Bach, Lotti, Frescobaldi, Isaac, Scheidt, Veracini, Martini, Kuhnau en Vivaldi. De toegangsprijzen zijn fr. 10,- voor het podium, fr. 7,- eerste rang en fr. 4,- tweede rang. Het concert vangt aan te 8.30 uur.
De herinrichting van een Bach-koor is in voorbereiding. Leden met een goede stem, die genegen zijn mede te zingen, worden vriendelijk en dringend uitgenoodigd zich op te geven bij den secretaris, den Heer C. J. H. Verhoef jr., die ook gaarne alle verdere inlichtingen geeft omtrent lidmaatschap enz.
(Adres: Mortsel.)
Moge de ledenlijst der Bachvereeniging steeds meer lidmaten der Ned. Herv. Kerk tellen!
1924: concertadvertentie (kerkbode)
uit Mededeling van ADVN, 2017, derde trimester (artikel gewijd aan Jos Watelet)
